Ustawienie oświetlenia wg metody Koehlera jest podstawową czynnością użytkownika mikroskopu, która zapewnia właściwe oświetlenie preparatu. Zasada oświetlenia Koehlera wzięła swą nazwę od nazwiska wynalazcy Augusta Koehlera (1866-1948). Metoda ta została opisana w 1893 roku, kiedy większość mikroskopów opierała się na lustrach i lampach gazowych jako źródłach oświetlenia.
Ustawienie oświetlenia wg zasady Koehlera powinno być rutynowo wykonywane jako część ustawiania mikroskopu. Wielu użytkowników mikroskopu nie stosuje go myśląc, że jego ustawienie jest złożone i czasochłonne. W rzeczywistości wymaga jedynie używania dwóch elementów mikroskopu: kondensora z jego przysłoną ( przysłona aperturowa) i przysłony polowej znajdującej się tuż nad źródłem światła, i zajmuje nie więcej niż dwie minuty. Prawidłowo ustawione oświetlenie w mikroskopie daje obraz mikroskopowy o jednolitym kontraście a także wyższej rozdzielczości – dający więcej szczegółów.
Uwaga: nie wszystkie mikroskopy posiadają przesłonę polową
Etapy ustawiania oświetlenie metoda Koehlera:
- Ustawić ostry obraz preparatu mikroskopowego pod obiektywem 10x. Otwórz maksymalnie przysłonę aperturową (przysłona ta znajduje się pod stolikiem, w kondensorze) Zamknij przysłonę polową, która znajduje się w podstawie nad źródłem światła (powierzchnia zmatowiona soczewki, na której rozprasza się światło żarówki) w mikroskopie w układzie prostym lub nad kondensorem w mikroskopie odwróconym. Kiedy spojrzysz przez okulary, zobaczysz w obrazie preparatu małe oświetlone koło, czasami o nieostrych krawędziach (rysunek 1)
2. Ustaw właściwą wysokość kondensora. Pokrętła regulacyjne kondensora znajdują się zwykle tuż przy pokrętłach ostrości, najczęściej z lewej strony mikroskopu pod stolikiem. Powoli przesuwaj kondensor w górę i w dół, spoglądając na preparat, aż zobaczysz, że krawędź oświetlonego koła (brzeg przysłony polowej) będzie ostra. Postaraj się, aby krawędzie były jak najbardziej ostre (rysunek 2).
3. Gdy masz już koło o ostrych krawędziach, należy wycentrować jego położenie tak aby znajdował się w centrum pola widzenia. W zależności od konstrukcji mikroskopu możemy dokonać centrowania przysłony polowej za pomocą wąsów wychodzących z oświetlacza lub za pomocą centrowania kondensora. Gdy powoli przekręcasz śruby centrowania, zobaczysz, że krąg światła będzie przesuwał się po polu widzenia. Powinieneś dążyć do tego, aby okrąg znajdował się pośrodku obrazu preparatu.
4. Po wycentrowaniu kondensora otwórz przesłonę polową, aż krawędzie koła znikną z pola widzenia (rys. 4).
5. Ostatnim etapem jest ustawienie otwarcia przysłony aperturowej znajdującej się w kondensorze. W przypadku mikroskopów o długości mechanicznej tubusu mikroskopowego 160 mm, należy wyciągnąć okular i popatrzeć w głąb tubusu. Zmniejszając i zwiększając średnicę przysłony aperturowej zobaczymy jej krawędź. Należy ustawić dla danego obiektywu taką jej średnicę by zajmowała ok. ¾ pola widzenia.
W przypadku mikroskopów z korekcją na nieskończoność ( na obiektywach znak ∞) na kondensorze jest wyskalowane ustawienie przesłony. Wyskalowanie może być opisane powiększeniem obiektywu lub wartością apertury numerycznej obiektywu ( NA).
Opisane powyżej pięć kroków pozwala na uzyskanie najlepszego obrazu mikroskopowego dla Twojego mikroskopu.
Oczywiście w wyjątkowych sytuacjach, można przy obserwacji niektórych preparatów, stosować inne ustawienia przysłony aperturowej, polowej i wysokości kondensora. Ważne by dobrać optymalne warunki obserwacji dla danego preparatu, czyli dające odpowiedni kontrast i rozdzielczość obrazu, tak aby wyciągnąć szukane detale w obrazie.
